Sprawy spadkowe

Zespół norm regulujących przejście majątku osoby zmarłej (spadkodawcy) na inne podmioty oraz sprawy spadkowe należą do gałęzi prawa cywilnego. Podstawowym jego źródłem w Polsce jest Kodeks cywilny, w którym określono:

• podstawowe zasady dziedziczenia,
• podmioty mogące być spadkobiercami,
• tytuł prawny do dziedziczenia,
• odpowiedzialność za długi spadkowe,
• zakres możliwości rozporządzania przez osobę fizyczną jej majątkiem na wypadek śmierci,
• wspólność majątku spadkowego,
• dział spadku,
• ochronę interesów najbliższych członków rodziny spadkodawcy przed niekorzystnymi dla nich dyspozycjami majątkowymi (zachowek),
• sposoby, formę i zakres nabycia spadku.

Podstawowym terminem w sprawach dziedziczenia jest otwarcie spadku. Pojęcie to oznacza zespół skutków w sferze prawnej, jakie następują wraz ze śmiercią osoby fizycznej. Polskie prawo nie dopuszcza zatem jego nabycia za życia osoby fizycznej. W chwili otwarcia spadku majątek zmarłego, ogół przysługujących mu praw i obowiązków cywilnych (długów spadkowych) staje się masą spadkową.

Chwila otwarcia spadku odgrywa w prawie cywilnym doniosłą rolę. Poza ustaleniem jego zawartości moment ten decyduje bowiem o tym, kto:

• dziedziczy spośród osób należących do kręgu ustawowych spadkobierców,
• jest uprawniony do zachowku i w jakiej wysokości,
• zostaje powołany do dziedziczenia na podstawie testamentu,
• może otrzymać inne korzyści (np. możliwość korzystania z mieszkania).

Sprawy spadkowe to także zobowiązania rzeczowe i finansowe pozostawione przez osobę zmarłą. Na gruncie polskiego prawa, spadek obejmuje zarówno aktywa, jak i pasywa. A zatem, na spadkobierców przechodzą także prawa i obowiązki zmarłego. Taka sytuacja oznacza, że odpowiadają oni również za długi spadkowe, które powstały za życia spadkodawcy oraz wskutek jego śmierci (np. obowiązek zwrotu rzeczy, jaką zmarły użytkował czy spłata zaciągniętego kredytu bankowego). Spadkobiercy odpowiadają więc za dług materialnie cudzy (zaciągnięty przez kogoś innego), lecz formalnie własny (w myśl prawa stają się dłużnikami).