Mandaty karne a kary administracyjne w dobie COVID-19

Dnia 04 marca 2020 roku Minister Zdrowia poinformował o pierwszym przypadku zakażenia koronawirusem SARS-CoV-2 w Polsce. W związku z rosnącą skalą zakażeń, Rada Ministrów po konsultacjach z Ministrem Zdrowia wprowadziła stan zagrożenia epidemicznego, w konsekwencji czego wprowadzono szereg ograniczeń dotyczących swobody poruszania się, zgromadzeń i handlu. W następstwie wzrostu zakażeń na terytorium kraju, od dnia 20 marca 2020 roku obowiązuje stan epidemii, w związku z którym wprowadzane są kolejne obostrzenia.

Nieprzerwanie od dnia 16 kwietnia 2020 roku istnieje obowiązek zakrywania nosa i ust w miejscach publicznych. Za złamanie w/w obowiązku może zostać nałożona kara administracyjna przez Inspektora Sanitarnego lub mandat karny nałożony przez funkcjonariusza Policji. Oprócz w/w obowiązku, nadal obowiązuje zakaz zgromadzeń, wyłączone z funkcjonowania pozostają kluby fitness, kina, place zabaw. Dodatkowo osoby przebywające poza granicami kraju, w chwili powrotu do Polski nadal obowiązane są do odbycia dwutygodniowej kwarantanny, która wiąże się z całkowitą izolacją i zakazem przemieszczania się.

W związku z powyższym, dnia 31 marca 2020 roku weszła w życie ustawa o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, na podstawie której możliwe jest nakładanie zarówno mandatów karnych za naruszenia w/w obostrzeń, jak również kar administracyjnych. Przedmiotowa ustawa znowelizowała tzw. specustawę z dnia 02 marca 2020 roku, na podstawie której wprowadzane były pierwsze ograniczenia.

W tym miejscu należy wskazać, iż w/w specustawa wprowadziła do ustawy o  zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi z dnia 06 grudnia 2008 roku art. 48a, zgodnie z którym kto w stanie zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii nie stosuje się do ustanowionych nakazów, zakazów lub ograniczeń, podlega karze pieniężnej w wysokości od 5.000,00 złotych do 30.000,00 złotych, w zależności od tego, który zakaz został złamany.

Co do zasady, złamanie przepisów w/w ustaw może skutkować nałożeniem mandatu karnego przez funkcjonariusza Policji, bądź zgłoszeniem przez niego wniosku o ukaranie przez właściwego miejscowo Inspektora Sanitarnego.

To, czy w danym przypadku zostanie złożony wniosek o ukaranie przez właściwego miejscowo Inspektora Sanitarnego, zależy od rodzaju naruszenia. Kary administracyjne nakładane są na podstawie tzw. specustawy, za naruszenie m.in. zasad kwarantanny, naruszenie obowiązku hospitalizacji lub izolacji (ale naruszenie to dotyczy tylko przypadków, kiedy izolacja bądź hospitalizacja wywołana jest możliwością zakażania koronawirusem SARS-CoV-2), w przypadku przemieszczania się wbrew zakazom wydanym na podstawie specustawy.

W takim przypadku, Inspektor Sanitarny może nałożyć na nas karę w wysokości do 30.000,00 złotych. W przypadku nałożenia na nas kary administracyjnej przysługuje nam prawo do wniesienia odwołania w terminie 14 dni od dnia doręczenia nam decyzji/nałożenia na nas kary – zgodnie z obowiązującymi przepisami postępowania administracyjnego. Odwołanie w w/w terminie składa się do organu wyższego stopnia za pośrednictwem organu, który wydał decyzję.

Nałożenie przez organ kary administracyjnej skutkuje jej natychmiastową wykonalnością. Oznacza to, że bez względu na to, czy złożymy w ustawowym terminie stosowne odwołanie od decyzji, nałożona na nas kara musi zostać zapłacona w terminie wskazanym w decyzji o jej nałożeniu, inaczej zostanie wszczęta przeciwko nam egzekucja administracyjna.

Niemniej jednak, w momencie składania odwołania do organu II instancji możemy złożyć wniosek na podstawie art. 135 k.p.a. o wstrzymanie natychmiastowego wykonania decyzji. Organ odwoławczy może w uzasadnionych przypadkach wstrzymać przedmiotową decyzję do czasu rozpoznania odwołania. Złożenie przedmiotowego wniosku nie oznacza jednak, że organ odwoławczy wstrzyma przedmiotową egzekucję. Jest to kwestia uznaniowa i zależy głównie od decyzji organu II instancji. Jednakże, w aktualnym stanie prawnym, rozpoznanie sprawy przez organ II instancji może potrwać kilka miesięcy, dlatego też złożenie wniosku o wstrzymanie natychmiastowego wykonania decyzji, pozostaje zasadne.

W przypadku nieuwzględnienia odwołania przez organ II instancji – osobie, na którą została nałożona kara administracyjna przysługuje złożenie skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w terminie 30 dni od dnia doręczenia/ogłoszenia decyzji organu II instancji.

Niezależnie od powyższego, złamanie obostrzeń/zakazów bądź niedostosowanie się do obowiązujących nakazów może skutkować nałożeniem na nas mandatu karnego przez funkcjonariusza Policji. Zgodnie z art. 54 k.w. kto wykracza przeciwko wydanym z upoważnienia ustawy przepisom porządkowym o zachowaniu się w miejscach publicznych, podlega karze grzywny do 500,00 złotych albo karze nagany. Z kolei art. 116 k.w. w uproszczeniu stanowi, że „kto, wiedząc o tym, że jest chory na […] chorobę zakaźną albo podejrzany o tę chorobę, […] nie przestrzega nakazów lub zakazów zawartych w przepisach o zapobieganiu tym chorobom lub o ich zwalczaniu albo nie przestrzega wskazań lub zarządzeń leczniczych wydanych na podstawie tych przepisów przez organy służby zdrowia, podlega karze grzywny albo karze nagany.”

W przeciwieństwie do kary administracyjnej, możemy odmówić przyjęcia mandatu karnego. W takim przypadku funkcjonariusz kieruje wniosek o ukaranie do Sądu, który rozstrzygnie czy dana osoba powinna zostać ukarana. Ewentualna kara grzywny zostanie na nas nałożona przez Sąd.

W tym miejscu warto zaznaczyć, iż może dojść do sytuacji, kiedy przyjmiemy mandat karny, lecz uważamy, że zarzucany nam czyn nie jest wykroczeniem. Wtedy przysługuje nam na podstawie art. 101 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia wniosek o jego uchylenie w terminie 7 dni od dnia nałożenia na nas mandatu karnego. Przykładowo, względem osoby, która nie respektuje obowiązku zakrywania ust i nosa, funkcjonariusz Policji może nałożyć mandat karny na podstawie art. 54 k.w. Czyn ten nie będzie jednak stanowił wykroczenia, jeżeli osoba ta nie wykonuje w/w obowiązku z uwagi na swój stan zdrowia, który uniemożliwia jej zakrywanie tych części ciała. W takiej sytuacji to Sąd rozpozna czy nałożony mandat karny był zasadny czy też nie.

Reasumując, w zależności od dokonanego naruszenia może dojść do rozróżnienia podstawy prawnej, na mocy której zostanie na nas nałożona kara administracyjna bądź mandat karny. Niemniej jednak, każdorazowo warto skorzystać z przysługującego nam prawa do złożenia stosownego odwołania/nieprzyjęcia mandatu i poddania sprawy kontroli wyższej instancji.

Na koniec zwracamy uwagę również na fakt, że może dojść do sytuacji, kiedy oprócz nałożenia na nas mandatu karnego, funkcjonariusz Policji złoży wniosek do właściwego miejscowo Inspektora Sanitarnego o ukaranie nas karą administracyjną. Powyższe budzi aktualnie poważne wątpliwości co do legalności takiego działania. W przypadku nałożenia zarówno kary pieniężnej przez właściwego Inspektora Sanitarnego, jak również mandatu karnego, występuje podwójny reżim odpowiedzialności. Z kolei, zgodnie z obowiązującymi zasadami prawa, zakazane jest ponowne karanie danej osoby za ten sam czyn. Zarówno kara pieniężna, jak i mandat lub grzywna – mają taką samą postać oraz podobne cele, a więc w praktyce dochodzi do ich kumulacji i tym samym łamią w/w zasadę. 

Adwokat Marta Krajewska

Adwokat Marta Krajewska od 2014 roku jest Adwokatem zrzeszonym w Okręgowej Izbie Adwokackiej w Katowicach. Zajmuje się pomocą prawną dla przedsiębiorców oraz osób fizycznych. Jako Adwokat specjalizuje się w sprawach z dziedziny prawa cywilnego, w szczególności w zakresie spraw odszkodowawczych, w dochodzeniu roszczeń w sprawach frankowych, w sprawach z zakresu prawa rodzinnego oraz prawa karnego. Nadto, Kancelaria posiada doświadczenie w obsłudze prawnej spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych.

W wykonywaniu obowiązków Adwokata cechuje ją sumienność, dbałość o detale oraz o dobro Klienta. Kancelaria niezmiennie od 2014 roku odnosi sukcesy w prowadzonych sprawach.