W pierwszej kolejności, w takiej sytuacji należy zdecydować, czy zamierza się korzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, którymi są najczęściej adwokaci i radcowie prawni, czy też decyduje się samemu wnieść sprawę do sądu. Pamiętać jednak należy, że nie zawsze ma się ten wybór, gdyż ustawodawca w niektórych przypadkach określił, że konieczne jest działanie poprzez profesjonalnego pełnomocnika. W jakich sytuacjach jest to konieczne? W Kodeksie postępowania cywilnego wskazane są dwa takie przypadki. W postępowaniu w sprawach własności intelektualnej, czyli przykładowo gdy dojdzie do plagiatu, obowiązuje zastępstwo stron przez adwokatów, radców prawnych lub rzeczników patentowych, chyba że przedmiot sporu (czyli kwota pieniężna której się domagamy) nie przekracza 20 000 zł. Drugim przypadkiem jest postępowanie przed Sądem Najwyższym. Te dwa przypadki stanowią wyjątki od zasady, że ustanowienie pełnomocnika jest dobrowolne i zależy tylko od woli osoby występującej przed sądem.
Czy w takim razie warto skorzystać z takiej pomocy? Z całą pewnością warto. Postępowanie przed sądem często może okazać się skomplikowane i wiąże się z wieloma formalnościami. Strony działające bez profesjonalnego pełnomocnika w trakcie postępowania są pouczane przez sąd o ich prawach i obowiązkach na kolejnych etapach postępowania, jednak i to może się często okazać niejasne. Wtedy pomoc osoby obeznanej z prawem i samym postępowaniem przed sądem może okazać się bardzo przydatna. Ponadto adwokat (lub radca prawny) już na etapie wnoszenia sprawy do sądu może pomóc w określeniu żądań, będących potem przedmiotem sprawy, a także w szczególności sporządzić pozew. W przypadku gdy zdecydujemy się na udzielenie pełnomocnictwa, to adwokat będzie odpowiedzialny za dopilnowanie wszelkich niezbędnych formalności, w tym dopilnowanie, aby konieczne czynności były podejmowane w terminie, a także to on będzie pisał i wnosił do Sądu wszystkie stosowne pisma. Pamiętać też należy, że nie raz nie jest łatwo zdecydować, jakie dalsze kroki prawne najlepiej będzie podjąć w danej sprawie i w tym przypadku wiedza, doświadczenie i umiejętności adwokatów czy radców prawnych mogą się okazać niezwykle przydatne.
O czym jeszcze wnosząc sprawę do sądu należy pamiętać? Na pewno pamiętać należy, że wniesienie sprawy do Sądu wiąże się z pewnymi kosztami. Koszty te są uregulowane poza Kodeksem postępowania cywilnego, bo informacji na ten temat należy szukać w ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Opłatę należy uiścić przy wniesieniu do sądu pisma. Opłaty nie są jednakowe w każdej sprawie i mogą się one znacznie różnić. Przykładowo, w sprawach o prawa majątkowe opłata jest uzależniona od wartości przedmiotu sporu i tak np. gdy wartość ta będzie wynosić ponad 4000 złotych do 7500 złotych, będziemy zobowiązani uiścić opłatę w wysokości 400 złotych, a gdy wartość przekroczy 10 000 złotych do 15 000 złotych opłata będzie wynosić już 750 złotych. W przypadku wniesienia pozwu o rozwód, separację czy ochronę dóbr osobistych opłata będzie zawsze wynosić 600 złotych, a już np. od pozwu w sprawie o naruszenie posiadania należna będzie opłata 200 złotych. Opłaty są pobierane nie tylko od pozwu, ale także od innych, dalszych pism w sprawie. Tak więc, jak widać, wniesienie sprawy do sądu wiąże się z koniecznością poniesienia kosztów. Jednocześnie, należy dodatkowo pamiętać, że według art. 98 k.p.c. strona przegrywająca sprawę ma obowiązek zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie poniesione przez niego koszty procesu, czyli koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony.
Istnieje oczywiście także instytucja zwolnienia z kosztów sądowych, która jest uregulowana we wspomnianej wcześniej ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Takiego zwolnienia może się domagać osoba fizyczna, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ponieść tych kosztów bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny lub ich poniesienie narazi ją na taki uszczerbek. Do takiego wniosku powinno być dołączone oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby ubiegającej się o zwolnienie od kosztów i oświadczenie to sporządza się według ustalonego wzoru. Decyzję w sprawie zwolnienia od kosztów sądowych podejmuje sąd. Zwolnienie może obejmować całość kosztów sądowych, jak i tylko ich część, np. powyżej określonej przez sąd kwoty.
Przechodząc do kwestii samego sporządzenia pisma wnoszonego do sądu, należy w szczególności wskazać, co powinno ono zawierać. Otóż, każde pismo procesowe powinno zawierać: oznaczenie sądu, do którego pismo jest skierowane; imiona i nazwiska lub nazwy stron (a także jeżeli są ustanowieni - ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników); oznaczenie rodzaju pisma; osnowę wniosku lub oświadczenia, czyli jego zasadnicza treść; fakty i dowody na ich wykazanie; podpis strony (albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika); wymienienie załączników. Dodatkowo, jeżeli dane pismo jest pierwszym w tej sprawie to powinno także zawierać oznaczenie przedmiotu sporu oraz oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy stron (oraz ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników jeżeli wiemy, że zostali ustanowieni), numer PESEL lub NIP albo KRS w zależności od tego, jaki podmiot pozywamy. Do tego konieczne jest uiszczenie opłaty od danego pisma. To są elementy, które powinny być zawarte w każdym piśmie procesowym, jednak w pozwie, który stanowi szczególne tego rodzaju pismo musimy zawrzeć jeszcze dodatkowe elementy.
Co stanie się w sytuacji, gdy zapomnimy o uwzględnieniu w naszym piśmie jednego z wymienionych powyżej elementów? W takim przypadku, jeżeli przez niedopełnienie tych warunków formalnych nie da się sprawie nadać dalszego biegu lub jeżeli nie uiszczono należnej opłaty, sąd, a dokładnie przewodniczący składu orzekającego, wezwie stronę do poprawienia, uzupełnienia lub opłacenia pisma w terminie tygodniowym. Jeżeli tego nie dokonamy w terminie, pismo zostanie nam zwrócone. Jednak, jeżeli strona błędnie nazwała pismo, a z jego treści można wywnioskować, jaki był jej zamiar w trakcie wnoszenia tego pisma, to taka okoliczność lub inne oczywiste niedokładności nie stanowią przeszkody do nadania biegu i wtedy nie zostaniemy wezwani do poprawienia pisma.
W piśmie procesowym należy oznaczyć sąd, do którego pismo jest skierowane. Jak w takim razie określić ten właściwy i co w takim oznaczeniu należy wpisać? Aby prawidłowo oznaczyć sąd, należy wskazać nazwę sądu, wydział oraz adres – przykładowo: Sąd Okręgowy w Katowicach, I Wydział Cywilny, ul. Francuska 38, 40-028 Katowice. Istnieje domniemanie właściwości sądu rejonowego, czyli co do zasady, w pierwszej instancji to do sądu rejonowego będziemy kierowali naszą sprawę do rozpoznania. W art. 17 k.p.c. został jednak wskazany katalog spraw, które od razu powinny był skierowane do sądu okręgowego i przykładowo będzie to sprawa o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa 100 tyś. zł, choć i tu będą wyjątki od tej zasady. W kwestii właściwości miejscowej sądu, istnieje zasada, że będzie to ustalane na podstawie miejsca zamieszkania osoby, która jest pozywana. I od tej zasady są wprowadzone w Kodeksie różne wyjątki.
Przechodząc do kwestii pozwu, należy zastanowić się, co tego rodzaju pismo powinno dodatkowo zawierać? Najważniejszą kwestią w przypadku pozwu jest nie tylko nazwanie tak naszego pisma, ale przede wszystkim z jego treści musi wynikać żądanie rozstrzygnięcia sporu o charakterze sprawy cywilnej. W innym przypadku, pismo to zostanie nam zwrócone bez żadnych dalszych czynności. Pozew, poza elementami, które należy zawrzeć w każdym piśmie procesowym, powinien też zawierać dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu, wskazanie faktów, na których powód opiera swoje żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu oraz informację, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia. Pozew może dodatkowo zawierać wnioski o zabezpieczenie powództwa, nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności i przeprowadzenie rozprawy w nieobecności powoda oraz wnioski służące do przygotowania rozprawy, czyli np. wezwanie na rozprawę wskazanych przez powoda świadków i biegłych czy dokonanie oględzin.
Ostatnią istotną kwestią, co do której często pojawiają się pytania jest, jak należy się zachować przed sądem? Wybierając się do sądu, powinno się ubrać w sposób stosowny, okazujący powagę sądowi. Należy pamiętać, aby mieć przy sobie dowód osobisty. Powinno się wstać za każdym razem, gdy zwracamy się do sądu i zwracać się „ Wysoki Sądzie” lub „Proszę Sądu”. Na pytania odpowiadamy w sposób jak najbardziej konkretny. Nie powinno się żartować czy komentować na głos wypowiedzi innych osób. Z obecnością w sądzie na pewno może wiązać się stres, ale dobrze jest postarać się kontrolować swoje emocje. Warto pamiętać, że decydując się na profesjonalnego pełnomocnika otrzymujesz nie tylko merytoryczną wiedzę i umiejętności, ale też wsparcie na sali rozpraw i w czasie całego postępowania.
Adwokat Marta Krajewska
