Długi spadkowe

Jak już zostało wspomniane w poprzednim artykule przedawnienie jest instytucją prawa cywilnego, mającą zastosowanie wobec roszczeń majątkowych. Stosownie do art. 117 § 2 Kodeksu cywilnego „po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia.” A więc po upływie terminu wskazanego w ustawnie, dłużnik jest zwolniony z obowiązku spłacenia długu.

W tym miejscu warto zaznaczyć, iż przedawnione roszczenie staje się zobowiązaniem niezupełnym, czyli naturalnym, które polega na tym, że nie można nałożyć przymusu jego realizacji. Dopiero po upływie terminu przedawnienia, dłużnik może skutecznie podnieść zarzut przedawnienia. Zarzut przedawnienia może zostać podniesiony zarówno podczas postępowania sądowego, jak również przed wytoczeniem powództwa, w momencie gdy wierzyciel będzie domagał się spełnienia świadczenia od dłużnika. W niniejszym artykule zajmiemy się jednak przedawnieniem długu spadkowego.

Zgodnie z art. 922 § 1 KC prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób, dotyczy to także praw i obowiązków wynikających ze stosunków zobowiązaniowych. Co więcej, spadek w postaci długów przechodzi na spadkobierców nawet w momencie, gdy nie mieli oni o nich wiedzy.

Spadkobierca w terminie 6 miesięcy od otwarcia spadku lub od powzięcia wiedzy o powołaniu go do spadku może spadek przyjąć lub odrzucić w całości, bądź przyjąć z dobrodziejstwem inwentarza.

W przypadku gdy spadkodawca nie wie jaki majątek posiadał spadkodawca, najbardziej ryzykowne będzie przyjęcie spadku w całości, ponieważ w momencie przycięcia spadku w całości spadkobierca odpowiada za zobowiązania całym swoim majątkiem, bez względu na wysokość odziedziczonego spadku. W sytuacji gdy wysokość pasywów przekracza aktywa wchodzące w skład masy spadkowej, spadkobierca będzie zobowiązany do zapłaty długów spadkowych ze środków pochodzących z jego majątku. Jedyną okolicznością działającą na korzyść spadkobiercy jest przedawnienie długów spadkowych, które spowodują iż zgodnie z prawem spadkobierca będzie mógł odmówić spełnienia roszczenia.

W przypadku posiadania wiedzy o długach spadkodawcy, spadkobierca powinien przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza lub odrzucić go w całości. Bezpiecznym działaniem spadkobiercy będzie przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza gdy nie ma pełnej wiedzy na temat sytuacji finansowej zmarłego i obawia się istnienia ukrytego zadłużenia. Niezależnie, jaką opcję wybierze, skutecznie uniknie odpowiedzialności za długi spadkodawcy.

Odrzucenie spadku w całości polega na niedziedziczeniu przez spadkobiercę zarówno aktywów, jak i pasywów, wchodzących w skład spadku. W ten sposób spadkobierca uniknie przejęcia długów, ale jednocześnie spowoduje, że zobowiązanie spadkodawcy przejdzie na dalszych spadkobierców. Należy pamiętać, że wierzyciele nadal będą posiadali prawo do dochodzenia przysługujących im roszczeń względem spadkobierców, na których przejdzie spadek w dalszej kolejności, a którzy nie złożyli oświadczenia o odrzuceniu spadku w całości. Dopiero przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza definitywnie zakończy postępowanie spadkowe.

W tym miejscu warto zaznaczyć, że w momencie gdy spadkobierca wie o długach spadkobiercy, jeszcze za życia może się zrzec prawa do spadku. W ten sposób zamknie drogę dziedziczenia swoim zstępnym. Jednakże po śmierci spadkodawcy, osoba, która zrzekła się prawa do spadku za życia nie będzie mogła dochodzić żadnych roszczeń z tytułu prawa do spadku.

Warto podkreślić, że wierzyciel nie ma obowiązku powiadamiania nowego dłużnika o zaistniałym zadłużeniu. Co więcej, nie musi nawet informować spadkobiercy o wszczęciu postępowania sądowego lub egzekucyjnego. Prawo cywilne nie określa również terminu, w jakim wierzyciel musi zgłosić się do spadkobiercy o spłatę zobowiązania.

Raz jeszcze podkreślić należy, iż przedawnienie roszenia oznacza, że staje się ono tzw. zobowiązaniem naturalnym. Oznacza to, że samo przeterminowanie długu nie powoduje jego umorzenia lub wygaśnięcia zobowiązania. Wobec tego, wierzyciel ma prawo zgłosić się o zwrot pieniędzy, nawet w sytuacji gdy samo zadłużenie jest przedawnione. Przedawnienie w żadnym wypadku nie wiąże się z umorzeniem długu.

Należy zauważyć, iż przedawnienie długów spadkowych wynika z ogólnych zasad Kodeksu cywilnego. Jednakże, różnica polega na samym przerwaniu biegu przedawnienia. Zgodnie z art. 123 § 1 pkt 1 Kodeksu cywilnego, „bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia wierzyciela.” Dlatego też, w momencie złożenia przez uprawnionego wniosku o stwierdzenie nabycia spadku, uznać należy, iż jest to czynność procesowa uprawnionego, polegająca na dochodzeniu, ustaleniu, zaspokojeniu lub zabezpieczeniu roszczenia i do tego celu musi zmierzać bezpośrednio. Ustawodawca nie określił czy dochodzenie powinno zostać określone przez wytoczenie odpowiedniego powództwa, złożeniu odpowiedniego wniosku, czy też poprzez podniesienie zarzutu w postępowaniu wszczętym przez przeciwnika spadkobiercy ustawowego.